Türkiye'de Lisansüstü Tezlerde Kullanılan Gelişimsel Değerlendirme Araçlarının İncelenmesi

Özet

ÖZET

Çocuklar sürekli büyüme ve gelişme içerisindedir. Büyüme ve gelişme sürecinde olan çocuğun gelişiminin değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Çocuk gelişimi çalışmaları; çocuklar hakkında gerçekçi beklentiler geliştirilmesine, gelişim süreci boyunca çocukların normal davranıştan sapmalarının hemen fark edilmesine ve uygun yönlendirmenin yapılmasına yardımcı olur. Çocukla çalışan uzmanlar, çocukların gelişimlerini formal ve informal araçlar kullanarak değerlendirebilmektedir. Ülkemizde standardizasyonu yapılmış ve/ya yapılmamış ölçme araçlarıyla gelişimsel değerlendirme yapılmakta ve bu araçlar kullanılarak yapılan çalışmalar alan yazında yer almaktadır. Ülkemizde bebeklik ve erken çocukluk dönemine yönelik önemli sorunlardan birinin bu dönemde yer alan çocukların gelişimsel değerlendirmelerinin zaman zaman bilimsel geçerliliği olmayan yöntemler kullanılarak yapılması olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple çocukları değerlendirmeye yönelik yapılan çalışmalarda kullanılan gelişimsel değerlendirme araçlarının belirlenmesine yönelik yapılan araştırmalar önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda yapılan araştırmada, Türkiye’de lisansüstü tezlerde kullanılan gelişimsel değerlendirme araçlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemiyle yapılmış ve örneklemin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi tarafından arşivlenen lisansüstü tezlerde gelişimsel değerlendirme araçlarının kullanılmış olması ve tezin son on beş yılda yayınlanmış olması çalışmada ölçüt olarak kabul edilmiş ve bu ölçütü karşılayan 298 lisansüstü tez incelemeye alınmıştır. Bu araştırma bulgularına göre Türkiye’de yaygın olarak standardizasyonu yapılmış gelişimsel değerlendirme araçlarının kullanıldığı, en sık kullanılan gelişimsel değerlendirme aracının “Denver II Gelişimsel Tarama Testi” ve “Ankara Gelişim Tarama Envanteri” olduğu, gelişimsel değerlendirmenin sıklıkla hastane ortamında yapıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Örneklem grubu açısından incelendiğinde, yaygın olarak erken çocukluk dönemindeki çocuklarla çalışıldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, gelişimsel değerlendirme, tek bir araca indirgenmeyecek kadar önemlidir. Gelişimsel değerlendirmenin kapsamlı olduğu ve değerlendirme sonucunun çocuk ve ailenin hayatını etkilediği dikkate alınmalıdır.

Çocuklar sürekli büyüme ve gelişme içerisindedir. Büyüme ve gelişme sürecinde olan çocuğun gelişiminin değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Çocuk gelişimi çalışmaları; çocuklar hakkında gerçekçi beklentiler geliştirilmesine, gelişim süreci boyunca çocukların normal davranıştan sapmalarının hemen fark edilmesine ve uygun yönlendirmenin yapılmasına yardımcı olur. Çocukla çalışan uzmanlar, çocukların gelişimlerini formal ve informal araçlar kullanarak değerlendirebilmektedir.

Ülkemizde standardizasyonu yapılmış ve/ya yapılmamış ölçme araçlarıyla gelişimsel değerlendirme yapılmakta ve bu araçlar kullanılarak yapılan çalışmalar alan yazında yayınlanmaktadır.  Ülkemizde bebeklik ve erken çocukluk dönemine yönelik önemli sorunlardan birinin bu dönemde yer alan çocukların gelişimsel değerlendirmelerinin zaman zaman bilimsel geçerliliği olmayan yöntemler kullanılarak yapılması olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple çocukları değerlendirmeye yönelik yapılan çalışmalarda kullanılan gelişimsel değerlendirme araçlarının belirlenmesine yönelik yapılan araştırmalar önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda araştırmada, Türkiye’de lisansüstü tezlerde kullanılan gelişimsel değerlendirme araçlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemiyle yapılmış ve örneklemin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi tarafından arşivlenen lisansüstü tezlerde gelişimsel değerlendirme araçlarının kullanılmış olması ve tezin son on beş yılda yayınlanmış olması çalışmada ölçüt olarak kabul edilmiş ve bu ölçütü karşılayan 298 lisansüstü tez incelemeye alınmıştır. Bu araştırma bulgularına göre Türkiye’de yaygın olarak standardizasyonu yapılmış gelişimsel değerlendirme araçlarının kullanıldığı, en sık kullanılan gelişimsel değerlendirme aracının “Denver II Gelişimsel Tarama Testi” ve “Ankara Gelişim Tarama Envanteri” olduğu, gelişimsel değerlendirmenin sıklıkla hastane ortamında yapıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Örneklem grubu açısından incelendiğinde, yaygın olarak erken çocukluk dönemindeki çocuklarla çalışıldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, gelişimsel değerlendirme, tek bir araca indirgenmeyecek kadar önemlidir. Gelişimsel değerlendirmenin kapsamlı olduğu ve değerlendirme sonucunun çocuk ve ailenin hayatını etkilediği dikkate alınmalıdır.