Kardiyak Arrest Sonrası Yaşama Dönenlerde Ölüm Eşiğine Yaklaşma Deneyimlerinin İncelenmesi: Nitel Bir Çalışma

Özet

Amaç: Kardiyak arrest (KA) geçiren ve kardiyopulmoner resüsitasyon uygulanan hastaların kognitif süreçler yaşayabileceği, bazılarının ise arrest süresince yaşadıkları olayları bilincin varlığını gösterecek şekilde ve doğru olarak anlatabildikleri belirtilmektedir. Bu araştırmada kardiyak arrest sonrası yaşama dönenlerde ölüm eşiğine yakınlaşma deneyimlerinin incelenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntem: Araştırma niteliksel tipte yapıldı. Özel bir hastanenin kardiyoloji yoğun bakım kliniklerinde yatışı yapılmış ve bu süreçte arrest olup başarılı resüstasyon ile yaşama geri dönmüş 12 hasta örneklemi oluşturdu. Örneklem seçiminde amaçlı örnekleme yöntemi kullanıldı. Bu kliniklerin alınma nedeni araştırmacılardan birinin bu kurumda çalışıyor olması ve bu hastalara başarılı resüstasyon yaparak yaşama geri döndürmüş olmasıdır. Veriler yüz yüze derinlemesine görüşme yöntemi ile Mart-Mayıs 2019 tarihleri arasında toplandı. Derinlemesine görüşmede; literatür incelemesi ve uzman görüşü alınarak belirlenen anahtar sorular ve her bir anahtar soruyu açıcı rehber soruların bulunduğu “ Yapılandırılmamış Soru Formu”, “Bireysel Bilgi Formu ile Bilgilendirme ve Onam Formu kullanıldı. Literatüre dayalı olarak oluşturulan taslak form üzerinde iki akademisyen ve alandan bir uzman hekim ile görüşüldü, anlam bozuklukları ve eksiklikler giderildi. Görüşmeler hastanenin toplantı odasında gerçekleştirildi. Yapılan görüşmelerin her biri yaklaşık 40-50 dakika sürdü ve görüşmeler hem katılımcılar hem de araştırmacılar tarafından yeni bir bilgi kalmayıncaya kadar devam edildikten sonra sonlandırıldı. Görüşmelerde; gizlilik esasına dayalı olarak katılımcılara kod verildi (Kod: K.1, E.1) ve ses kaydı alındı. Araştırmada görüşmeler sonunda elde edilen veriler ses kayıt cihazından bilgisayara aktarıldı. Verilerin analizinde kodlamaya dayalı içerik analizi kullanıldı. Bu analizde birbirine benzeyen veriler belirli kavramlar ve temalar altında sınıflandırıldı ve anlaşılır biçimde düzenlenerek yorumlandı. Bireysel bilgilerin frekans ve yüzdeleri hesaplanıp ifade edildi. Elde edilen veriler ayrıntılı olarak raporlaştırıldı ve doğrudan alıntılara yer verilerek araştırmanın geçerliliği sağlandı. Bulgular: Araştırmadan elde edilen bulgulara göre katılımcıların %75’i erkek, yaş ortalaması 63, %50’si üniversite mezunu, dini eğilim olarak %41,7’si Deist, %50’si, Dindar olarak kendilerini tanımladı. Araştırmaya katılanların %75’i bunu bir ölüm deneyimi olarak değerlendirdi. Katılımcıların görüşme sorularına verdikleri yanıtlar genel olarak incelendiğinde bu süreçte “rahatlama” ve “huzur hissi” nin olduğu, “zamanın hızla geçtiği”, “derin bir karanlıktan ışığa çıkıldığı”, “ağrı ve acının hissedilmediği”, hayata ikinci kez dönmenin “mutluluğunu” yaşamın çok değerli olduğunu ifade ettikleri belirlendi. Sonuç: Kardiyak arrest sonrası yaşama dönenlerde ölme eşiğine yaklaşma deneyimlerinin incelendiği bu çalışmada katılımcıların büyük kısmı bu süreci “ölüm deneyimi” olarak kabul ettiklerini belirtti. Ayrıca görüşme yapılan hastaların kardiyak arrest sürecinde yaşadıkları olayları tanımlama şekilleri ve ifadeleri bilincin varlığını gösterecek şekilde; “huzur hissi”, “derin bir karanlıktan ışığa çıkış” ifadeleri ile açıkladıkları belirlendi. Araştırmanın daha geniş örneklemle tekrarlanmasının yanı sıra, arrest sürecinde görev alan sağlık profesyonellerinin bu konuda bilgilendirilmeleri önerilmektedir.