Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Damgalama Ölçeği'nin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi
Özet Görüntüleme: 13
/ 
PDF İndirme: 10
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14994267Anahtar Kelimeler:
Bulaşıcı Hastalıklar, Damgalama, Kaçınma, Korku, TehlikelilikÖzet
Amaç: Güncel literatür incelendiğinde toplumun damgalama ile ilgili tutum ve yargılarını ölçmek için acil salgın durumlarında kullanmak üzere geliştirilmiş genel bir ölçme aracı bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı akıl sağlığı bozukluklarındaki damgalamayı anlamak için geliştirilen Tehlikelilik Modelini teorik çerçeve olarak kabul edip, bulaşıcı hastalıklara karşı genel popülasyondaki damgalama eğilimini ölçen vinyet temelli bir ölçek geliştirmek ve psikometrik özelliklerini incelemektir.
Yöntem: Araştırmanın örneklemini yaşları 18 ve 65 arasında değişmekte olan 264 kadın ve 156 erkekten oluşan toplamda 420 gönüllü katılımcı oluşturmuştur. Katılımcılar demografik bilgi formu, 25 sorudan oluşan Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Damgalama Ölçeği ve Bulaş ve Bulaştırma Korkusu Ölçeklerini doldurmuşlardır. Ana örneklemden seçilen 50 kişilik bir alt grup esas uygulamayı takip eden ikinci haftada test-tekrar test güvenirliğini sınamak için Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Damgalama Ölçeği’ni tekrar yanıtlamıştır.
Bulgular: Nihai versiyonu 23 maddeden oluşan ölçek yüksek iç tutarlık (α = .94) ve test tekrar test güvenirliğine (sınıf içi korelasyon katsayısı = .92) sahiptir. Açımlayıcı faktör analizi Tehlikelilik Modeli ile paralel olacak şekilde, Kaçınma (α = .93), Korku (α = .90) ve Tehlikelilik (α = .83) olarak isimlendirilen üç ayrı faktör önermiştir. Ayrıca Bulaşma Bulaştırma Korkusu Ölçeği ile olan korelasyon katsayıları ölçeğin iyi yakınsak geçerliğe sahip olduğunu göstermektedir.
Sonuç: Sonuçlar Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Damgalama Ölçeğinin toplumdaki bulaşıcı hastalıklara karşı geliştirilen damgalama tutumlarını ölçmek için güçlü psikometrik özelliklere sahip bir ölçek olduğunu göstermektedir.
Referanslar
Ahorsu, D. K., Lin, C. Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D., & Pakpour, A. H. (2022). The Fear of COVID-19 Scale: Development and Initial Validation. International Journal of Mental Health Addiction, 20(3), 1537-1545. https://doi.org/10.1007/s11469-020-00270-8
Akın, L. (1997). Bulaşıcı hastalıkların kontrolü. Halk sağlığı temel bilgiler (Bertan M. ve Güler Ç., Ed.). 2. baskı. Güneş Kitabevi.
Akyurek, G., Efe, A., & Kayihan, H. (2019). Stigma and Discrimination Towards Mental Illness: Translation and Validation of the Turkish Version of the Attribution Questionnaire-27 (AQ-27-T). Community Mental Health Journal, 55(8), 1369-1376. https://doi.org/10.1007/s10597-019-00438-0
Beşer, A., Bahar, Z., Kıssal, A., Çal, A., Çavusoglu, F., Mert, H., ve Capık, C. (2018). Psychometric properties of the Turkish version of the Tuberculosis-Related Stigma scale. Acta Paulista de Enfermagem, 31, 374-381. https://doi.org/10.1590/1982-0194201800053
Best, R. K., ve Arseniev-Koehler, A. (2023). The stigma of diseases: Unequal burden, uneven decline. American Sociological Review, 88(5), 938-969. https://doi.org/10.1177/00031224231197436
Bilge, A., ve Çam, O. (2010). Ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(1).
Briggs, S. R., ve Cheek, J. M. (1986). The role of factor analysis in the development and evaluation of personality scales. Journal of Personality, 54(1), 106-148. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1986.tb00391.x
Canetti, D., Riccardi, N., Martini, M., Villa, S., Di Biagio, A., Codecasa, L., Castagna, A., Barberis, I., Gazzaniga, V., ve Besozzi, G. (2020). HIV and tuberculosis: A historical perspective on conflicts and challenges. Tuberculosis, 122, 101921. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.tube.2020.101921
Ceylan, R. F., Ozkan, B., ve Mulazimogullari, E. (2020). Historical evidence for economic effects of COVID-19. European Journal of Health Economics, 21(6), 817-823. https://doi.org/10.1007/s10198-020-01206-8
Corrigan, P. W., Rowan, D., Green, A., Lundin, R., River, P., Uphoff-Wasowski, K., White, K., ve Kubiak, M. A. (2002). Challenging two mental illness stigmas: personal responsibility and dangerousness. Schizophrenia Bulletin, 28(2), 293-309. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.schbul.a006939
Corrigan, P., Markowitz, F. E., Watson, A., Rowan, D., & Kubiak, M. A. (2003). An attribution model of public discrimination towards persons with mental illness. Journal of Health and Social Behaviour, 44(2), 162-179
Çalışkan, P. (2011). HLV/ALDS damgalama ölçeğinin türk toplumunda geçerlik ve güvenilirliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Dawydiak, E. J., Stafford, H. E., Stevenson, J. L., ve Jones, B. C. (2020). Pathogen disgust predicts stigmatization of individuals with mental health conditions. Evolutionary Psychological Science, 6(1), 60-63. https://doi.org/10.1007/s40806-019-00208-x
Erdoğan, Ö., ve Ersoy, M. (2022). Development and psychometric evaluation of a COVID-19 stigma scale: A factor analysis investigation in a Turkish population. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(25), 86-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asbider/issue/68371/1023099
Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (4th ed.). SAGE Publications.
Goffman, E. (1963). Embarrassment and Social Organization. In N. J. Smelser & W. T. Smelser (Eds.), Personality and social systems (pp. 541–548). John Wiley & Sons, Inc.. https://doi.org/10.1037/11302-050
Gonsalves, G., ve Staley, P. (2014). Panic, paranoia, and public health; the aids epidemic's lessons for ebola. New England Journal of Medicine, 371(25), 2348-2349. https://doi.org/doi:10.1056/NEJMp1413425
Holzemer, W. L., Uys, L. R., Chirwa, M. L., Greeff, M., Makoae, L. N., Kohi, T. W., Dlamini, P. S., Stewart, A. L., Mullan, J., ve Phetlhu, R. D. (2007). Validation of the HIV/AIDS stigma instrument—Plwa (Hasi-P). AIDS Care, 19(8), 1002-1012. https://doi.org/10.1080/09540120701245999
Hossain, M. M., Sultana, A., ve Purohit, N. (2020). Mental health outcomes of quarantine and isolation for infection prevention: a systematic umbrella review of the global evidence. Epidemiol Health, 42, e2020038. https://doi.org/10.4178/epih.e2020038
Joffe, H. (2011). Public apprehension of emerging infectious diseases: are changes afoot? Public Understanding of Science, 20(4), 446-460. https://doi.org/10.1177/0963662510391604
Juniarti, N., ve Evans, D. (2011). A qualitative review: the stigma of tuberculosis. Journal of Clinical Nursing, 20(13-14), 1961-1970. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2010.03516.x
Kane, J. C., Elafros, M. A., Murray, S. M., Mitchell, E. M. H., Augustinavicius, J. L., Causevic, S., ve Baral, S. D. (2019). A scoping review of health-related stigma outcomes for high-burden diseases in low- and middle-income countries. BMC Medicine, 17(1), 17. https://doi.org/10.1186/s12916-019-1250-8
Kara, B. (2009). Tüberküloz kontrolünde başlıca sorunlardan biri: Tedaviye uyum. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(1), 75-82.
Knowles, K. A., ve Olatunji, B. O. (2021). Anxiety and safety behavior usage during the COVID-19 pandemic: The prospective role of contamination fear. Journal of Anxiety Disorders, 77, 102323. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2020.102323
Koç, A., ve Bilgehan, T. (2021). Bulaşma/Bulaştırma korkusu ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Türk Hemşireler Derneği Dergisi, 2(2), 14-26.
Laryea, M., ve Gien, L. (1993). The Impact of HIV-Positive diagnosis on the individual, part 1:Stigma, rejection, and loneliness. Clinical Nursing Research, 2(3), 245-263. https://doi.org/10.1177/105477389300200302
Ma, P. H. X., Chan, Z. C. Y., ve Loke, A. Y. (2019). Self-Stigma reduction interventions for people living with HIV/AIDS and their families: A systematic review. AIDS and Behavior, 23(3), 707-741. https://doi.org/10.1007/s10461-018-2304-1
Macq, J., Solis, A., ve Martinez, G. (2006). Assessing the stigma of tuberculosis. Psychology, Health ve Medicine, 11(3), 346-352. https://doi.org/10.1080/13548500600595277
Morens, D. M., ve Fauci, A. S. (2013). Emerging infectious diseases: threats to human health and global stability. PLoS Pathogens, 9(7), e1003467. https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1003467
Oaten, M., Stevenson, R. J., ve Case, T. I. (2011). Disease avoidance as a functional basis for stigmatization. Philosphical Transactions of the Royal Society B Biological Sciences, 366(1583), 3433-3452. https://doi.org/10.1098/rstb.2011.0095
Özpinar, S., Taner, Ş., Yildirim, G., Altiparmak, O., Baydur, H., ve Mahleç Anar, C. (2015). Tüberküloz damgalanma ölçeği: Geçerliliği ve güvenilirlik. Tüberküloz ve Toraks, 63(3), 192-198.
Pappas, G., Kiriaze, I. J., Giannakis, P., ve Falagas, M. E. (2009). Psychosocial consequences of infectious diseases. Clinical Microbiology and Infection, 15(8), 743-747. https://doi.org/10.1111/j.1469-0691.2009.02947.x
Pescosolido, B. A., Martin, J. K., Lang, A., ve Olafsdottir, S. (2008). Rethinking theoretical approaches to stigma: A framework integrating normative influences on stigma (FINIS). Social Science and Medicine, 67(3), 431-440. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2008.03.018
Quadros, S., Garg, S., Ranjan, R., Vijayasarathi, G., ve Mamun, M. A. (2021). Fear of COVID-19 infection across different cohorts: A scoping review. Frontiers in Psychiatry, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.708430
Saeed, F., Mihan, R., Mousavi, S. Z., Reniers, R. L., Bateni, F. S., Alikhani, R., ve Mousavi, S. B. (2020). A narrative review of stigma related to infectious disease outbreaks: What can be learned in the face of the COVID-19 pandemic? Frontiers in Psychiatry, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.565919
Saqib, K., Qureshi, A. S., ve Butt, Z. A. (2023). COVID-19, mental health, and chronic illnesses: A syndemic perspective. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4). https://doi.org/10.3390/ijerph20043262
Şimşir, Z., Koç, H., Seki, T., ve Griffiths, M. D. (2022). The relationship between fear of COVID-19 and mental health problems: A meta-analysis. Death Studies, 46(3), 515-523. https://doi.org/10.1080/07481187.2021.1889097
Smith, R. A. (2007). Language of the lost: An explication of stigma communication. Communication Theory, 17(4), 462-485. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1468-2885.2007.00307.x
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: Pearson.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2017). Bulaşıcı hastalıklar ile mücadele rehberi. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/temel-saglik-hizmetleri-db
Üstün, C. A. (2022). Bulaşıcı Hastalıklarda Risk, Sorumluluk ve Damga: Koronavirüs ve HPV Örnekleri [Yayımlanmamış doktora tezi] Maltepe Universitesi.
Van Rie, A., Sengupta, S., Pungrassami, P., Balthip, Q., Choonuan, S., Kasetjaroen, Y., Strauss, R. P., ve Chongsuvivatwong, V. (2008). Measuring stigma associated with tuberculosis and HIV/AIDS in southern Thailand: Exploratory and confirmatory factor analyses of two new scales. Tropical Medicine & International Health, 13(1), 21-30. https://doi.org/10.1111/j.1365-3156.2007.01971.x
World Health Organization. (2017). Global tuberculosis report 2017. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/259366/9789241565516-eng.pdf
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 GEVHER NESİBE TIP VE SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 