Çoklu Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Hastalığa Uyumları ile Hastalık Yönetimi Öz Etkililikleri Arasındaki İlişki
Özet Görüntüleme: 317
/ 
PDF İndirme: 147
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10049232Anahtar Kelimeler:
Bulaşıcı olmayan hastalıklar, Çoklu kronik hastalıklar, Hastalığa uyum, Öz etkililikÖzet
Amaç: Bu çalışma, hastalığa uyum ile çoklu kronik hastalıkların yönetiminde öz yeterlilik arasındaki ilişkiyi incelemektedir.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve korelasyonel nitelikteki bu çalışma, 1 Aralık - 31 Aralık 2022 tarihleri arasında Konya'da bir üniversite hastanesinin dahili kliniklerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde yatan çoklu kronik hastalığa sahip olan bireyler, örneklemini ise araştırmaya dahil edilmeleri kriterlerini karşılayan 230 hasta birey oluşturdu. Verilerin toplanmasında Hasta Bilgi Formu, Kronik Hastalıklara Uyum Değerlendirme Ölçeği ve Kronik Hastalıklarla Mücadelede Öz-Yeterlik Ölçeği 6 Maddelik Ölçeği kullanıldı. Veri analizinde Mann-Whitney U testi, Kruskal-Wallis H testi, Dunn testi ve tanımlayıcı istatistikler kullanıldı. Kronik hastalık yönetimine yönelik 6 maddelik öz yeterlilik ölçeği puanını etkileyen faktörleri analiz etmek için doğrusal regresyon analizi kullanıldı. Analiz sonuçları nicel veriler için ortalama ± standart sapma ve ortanca (minimum- maksimum) şeklinde, kategorik veriler ise frekans ve yüzde şeklinde sunuldu.
Bulgular: Bireylerin %64.8'inin kadın, %83'ünün evli, %71.7'sinin ilkokul mezunu olduğu belirlendi. Kronik hastalıklara uyum düzeyi ortalaması 62.48 ± 9.81, öz yeterlik düzeyi ortalaması ise 4.58 ± 2.01 olarak belirlendi. Evli olanların eğitim düzeyi daha yüksek, çalışıyor, iyi gelire sahip, daha geniş ailelerde ve kentte yaşayan, iki kronik hastalığı olanların kronik hastalığa uyumları daha yüksekti. Ölçeklerin toplam puanları arasında anlamlı bir ilişki bulundu.
Sonuç: Sonuç olarak bireylerin kronik hastalıklara uyum düzeyleri arttıkça kronik hastalık yönetimi öz-yeterlik düzeyleri de artmaktadır. Bireylerin kronik hastalıklara uyumunu, öz yeterliliğini ve etkileyen faktörleri inceleyen nitel çalışmaların yapılması ve çoklu kronik hastalığı olan bireylerin uyumunu ve öz yeterliliğini değerlendiren çok merkezli çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Referanslar
Acaroğlu Değirmenci, G. (2019). Development and implementation of chronic illness adaptation scale. (Doktora Tezi). Yöktez. Tez No: 538750.
Akpınar, N. B., Ceran, M. A. (2019). Chronic diseases and rehabilitation nursing. Journal of Adnan Menderes University Health Sciences Faculty, 3(2):140-152.
Allam, M. M., El-Zawawy, H. T., Ismail, I. I., Ghazy, R. M. (2020). Cross-cultural reliability of an arabic version of the self-efficacy for managing chronic disease 6-item scale in arab patients with diabetes mellitus. Primary Care Diabetes, 14(4):305-310. doi:10.1016/j.pcd.2019.11.001
Almeida, J. A. B., Florêncio, R. B., Lemos, D. A., Leite, J. C., Monteiro, K. S., Gualdi, L. P. (2022). Self-efficacy instruments for individuals with coronary artery disease: a systematic review protocol. BMJ Open, 12(7):e062794. doi:10.1136/ bmjopen-2022-062794
Aslan, H., Çetkin, T., Demir, R. (2021). Effects of chronic illness adaptation on the healthy lifestyle behaviours of patients in internal services. Cukurova Medical Journal, 46(3):1140-1149. doi:10.17826/cumj.913997
Aydemir, T., Çetin, Ş. (2019). Chronic diseases and psychosocial care. Journal of Anatolian Medical Research, 4(3):109-115.
Bähler, C., Huber, C. A., Brüngger, B., Reich, O. (2015). Multimorbidity, health care utilization and costs in an elderly community-dwelling population: a claims data based observational study. BMC Health Services Research, 15:1-12. doi: 10.1186/s12913-015-0698-2
Bakan, G., Inci, F. H. (2021). Predictor of self‐efficacy in individuals with chronic disease: Stress‐coping strategies. Journal of Clinical Nursing, 30(5-6):874-881. doi:10.1111/jocn.15633
Bakır, G. G., Zengin, N. (2023). Investigation of self-management and affecting factors in individuals with diabetes. Journal of Health and Life Sciences, 5(1):9-17. doi:10.33308/2687248X.202351289
Bandura, A.Social cognitive theory: An agentic perspective. Asian Journal of Social Psychology, 2(1):21-41. doi:10.1111/1467-839X.00024
Bilgiç, Ş., Pehlivan, E. (2023). The relationship of adaptation to the disease and quality of life of individuals with chronic disease. Journal of Samsun Health Sciences, 8(1):63-76. doi:10.47115/jshs.1088222
Bulut, S., Kafadar, D., Yakupoğlu, E., Okuyan, E. (2020). Evaluation of the association of medication adherence with polypharmacy and multimorbidity in patients with coronary artery disease. Ankara Medical Journal, 20(4):777-789. doi:10.5505/amj.2020.67044
Ceyhan, Y. Ş., Ünsal, A. (2018). Comparison of the self-efficacy level of the people with different chronic diseases. DEUHFED, 11(4):263-273.
Chen, J., Tian, Y., Yin, M., Lin, W., Tuersun, Y., Li, L., Yang, J., … He, F. (2023). Relationship between self-efficacy and adherence to self-management and medication among patients with chronic diseases in China: A multicentre cross-sectional study. Journal of Psychosomatic Research, 164, 111105. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2022.111105
Daniali, S. S., Darani, F. M., Eslami, A. A., Mazaheri, M. (2017). Relationship between self-efficacy and physical activity, medication adherence in chronic disease patients. Advanced Biomedical Research, 6. doi:10.4103/2277-9175.190997
Demirbas, N., Kutlu, R. (2020). Treatment adherence and self-efficacy levels of adults using multiple drugs. Ankara Medical Journal, 20(2)doi:10.5505/amj.2020.16362
Demirkol, M. E., Tamam, L. (2016). Treatment adherence in psychiatric disorders. Current Approaches in Psychiatry, 8(1):85-93. doi:10.18863/pgy.49806
Duran, Ş. B, Keser, İ. (2021). In the treatment and care of chronic diseases use of hope therapy. Journal of Social Research and Behavioral Sciences, 7(13).
Ebrahimi Belil, F., Alhani, F., Ebadi, A., Kazemnejad, A. (2018). Self-efficacy of people with chronic conditions: A qualitative directed content analysis. Journal of Clinical Medicine, 7(11):411. doi:10.3390/jcm7110411
Eslami, A., Daniali, S. S., Mohammadi, K., Reisi-Dehkordi, N., Mostafavi-Darani, F. (2017). Cultural adaptation and psychometric properties of the persian version of self-efficacy in chronic disease patients. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 22(1):57. doi:10.4103/1735-9066.202065
Fan, X., Lv, F. (2016). Psychosocial factors associated with self-efficacy for managing chronic disease in patients with chronic heart failure. European Journal of Cardiovascular Nursing, 15(4):255-261. doi:10.1177/1474515114566157
Graff, L. A., Sexton, K. A., Walker, J. R., Clara, I., Targownik, L. E., Bernstein, C. N. (2016). Validating a measure of patient self-efficacy in disease self-management using a population-based IBD cohort: The IBD self-efficacy scale. Inflammatory Bowel Diseases, 22(9):2165-2172. doi:10.1097/MIB.0000000000000856
Gruber-Baldini, A. L., Velozo, C., Romero, S., Shulman, L. M. (2017). Validation of the PROMIS® measures of self-efficacy for managing chronic conditions. Quality of Life Research, 26:1915-1924. doi:10.1007/s11136-017-1527-3
Health, M. O. (2021). Türkiye non-communicable diseases and risk factors cohort study. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/kalpvedamar/raporlar_ist/v9s_NCD.kohort._27.10.2021.pdf
İncirkuş, K., Nahcivan, N. (2020). Validity and reliability study of the Turkish version of the self-efficacy for managing chronic disease 6-item scale. Turkish Journal of Medical Sciences, 50(5):1254-1261. doi:10.3906/sag-1910-13
Institute, T. S. (2018). TUIK Death Statistics. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-Nedeni-Istatistikleri-2018-30626
Kacaroğlu Vicdan, A., Birgili, F. (2018). The validity and reliability study for developing an assessment scale for adaptation to chronic diseases. Journal of Current Researches on Health Sector, 8(2):135-144. doi:10.26579/jocrehes_8.2.13.27.
Koşar, C., Besen, D. B. (2015). Patient activation in chronic diseases: concept analyse. DEUHFED, 8(1):45-51.
Kütmeç Yılmaz, C., Kara, F. Ş. (2021). The effect of spiritual well-being on adaptation to chronic illness among people with chronic illnesses. Perspect Psychiatr Care, 57:318-325. doi:10.1111/ppc.12566
Lorig, K. R., Sobel, D. S., Ritter, P. L., Laurent, D., Hobbs, M. (2001). Effect of a self-management program on patients with chronic disease. Effective Clinical Practice, 4(6):256-262.
Marconcin, P., Tomé, G., Carnide, F., Yazigi, F., Campos, P., Pais, S., Espanha, M. (2021). Translation, cultural adaptation and validation of the self-efficacy to manage chronic disease 6-item scale for european Portuguese. Acta Reumatologica Portuguesa, 46(1):15-22. doi:10.1038/npjpcrm.2016.87
Oktar, D., Çam, C., Zencirci, S. A., Aygar, H., Dağtekin, G., Çalışkan Pala, S., … Metintaş, S. (2021). Evaluation of the relationship of chronic disease, multimorbidity and quality of life at primary health care centers. Turkish Journal of Public Health, 19(2):116-128. doi:10.20518/tjph.765900
Özdelikara, A., Taştan, A., Atasayar, B. Ş. (2020). Assessment of self-care management and compliance in chronic diseases. Journal of Samsun Health Sciences, 5(1):42-49.
Peters, M., Potter, C. M., Kelly, L., Fitzpatrick, R. (2019). Self-efficacy and health-related quality of life: a cross-sectional study of primary care patients with multi-morbidity. Health and Quality of Life Outcomes, 17:1-11. doi:10.1186/s12955-019-1103-3
Rostagni, O. M., Stutts, L. A. (2023). Gratitude, self-efficacy, and health-related quality of life in individuals with Parkinson’s disease. Psychology, Health & Medicine, 28(5):1160-1166. doi:10.1080/13548506.2022.2058032
Sadler, E., Wolfe, C. D., Jones, F., McKevitt, C. (2017). Exploring stroke survivors' and physiotherapists' views of self-management after stroke: a qualitative study in the UK. BMJ Open, 7(3):e011631. doi:10.1136/ bmjopen-2016-011631
Sarhan, S. A, Kamal, D. E, Hamed, M. S., Mostafa, D. I. (2022). Validity and reliability of the Arabic version of the self-efficacy for managing chronic disease scale in rheumatoid arthritis patients. Clinical Rheumatology, 41(10):2967-2975. doi:10.1007/s10067-022-06183-2
Şentürk, S. G. (2021). The importance of self-management strategies and the role of nurses in the management of chronic diseases. Eurasian Journal of Health Sciences, 4(1):9-13.
Topçu, S., Oğuz, S. (2017). Self-efficacy and quality of life after stroke. Journal of Human Sciences, 14(2):1388-1396. doi:10.14687/jhs.v14i2.4503
Violán, C., Foguet-Boreu, Q., Fernández-Bertolín S, Guisado-Clavero, M., Cabrera-Bean, M., Formiga, F., …Roso-Llorach, A. (2019). Soft clustering using real-world data for the identification of multimorbidity patterns in an elderly population: cross-sectional study in a Mediterranean population. BMJ Open, 9(8):e029594. doi:10.1136/bmjopen-2019- 029594
WHO (2019). Noncommunicable diseases. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases
WHO (2022). Noncommunicable disease keys facts. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases
Yılmazel, G., Duman, N. (2018). Polypharmacy and comorbidities among elderly women. Journal of Continuing Medical Education, 27(2):80-85.
Yuan,Y., Xu, H. W., Zhang, S., Wang, Y., Kitayama, A., Takashi, E., … Liang, J. Y. (2021). The mediating effect of self‐efficacy on the relationship between family functioning and quality of life among elders with chronic diseases. Nursing Open, 8(6):3566-3574. doi:10.1002/nop2.906
Zulman, D. M., Chee, C. P, Wagner, T. H, Yoon, J., Cohen, D. M., Holmes, T. Y., …Asch, S. M. (2015). Multimorbidity and healthcare utilisation among high-cost patients in the US Veterans affairs health care system. BMJ Open, 5(4):e007771. doi:10.1136/bmjopen-2015-007771
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 GEVHER NESİBE TIP VE SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 