GEROPSİKİYATRİK BAKIMDA ETKİN BİR HEMŞİRELİK MÜDAHALESİ: KABUL VE KARARLILIK TERAPİSİ

Özet

Giriş ve Amaç: Geriatrik popülasyonun artışıyla birlikte, psikiyatrik bozukluk ve davranış problemleri yaşayan birçok yaşlı erişkinin etkin bakım ve tedavi gereksinimi daha görünür hale gelmiştir. Kabul ve Kararlılık Terapisi (KKT), Geropisikiyatrik bakımda kullanılan etkin müdahalelerden birisidir. Bu derleme çalışmasında, kabul ve kararlılık terapisi konusunda bilgi vermek ve geropsikiyatrik bakımda uygulanan etkin bir yöntem olduğuna dikkat çekmek amaçlanmıştır. Yöntem: Literatür taraması, güncel veri tabanlarında “kabul ve kararlılık terapisi”, “yaşlılarda kabul ve kararlılık terapisi”, “acceptance and commitment therapy”, “acceptance and commitment therapy on elderly” anahtar kelimeleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Kabul ve Kararlılık Terapisi, bireyin içinde bulunduğu andaki duygu, düşünce ve davranışlarını farkına vararak olduğu gibi kabul edip onlara zihninde bir yer açabilmesini ve değerlerine hizmet eden davranışlara yönelebilmesini amaçlamaktadır. Kabul ve Kararlılık Terapisi, olumsuz duygu ve düşünceleri deneyimlemek ve yönetmek konusunda insanları teşvik eden bir tedavi yaklaşımıdır ve temel amacı psikolojik esnekliği arttırmaktır. Literatür incelendiğinde kabul ve kararlılık terapisinin; yaşlı bireylerde yaşam kalitesini artırdığı, diyabetle ilgili duygusal rahatsızlık, ölüm korkusu ve saplantısı üzerine olumlu etkisinin olduğu, kronik ağrı şiddetini, anksiyeteyi, depresyonu azalttığı, öz yeterlilik ve sosyal uyumu artırdığı, yaşlı kadınlarda yaşam kalitesini artırdığı ve kardiyovasküler bozukluğu bulunan yaşlı erkeklerde algılanan olumsuz stresi azalttığı görülmektedir. Müdahalenin uygulama biçimi farklılık gösterebilmektedir. Literatür incelendiğinde müdahalenin genellikle grup oturumu şeklinde uygulandığı ancak bireysel uygulanan çalışmaların da olduğu görülmektedir. Ayrıca oturum sayısı ve süresinde bir standardın olmadığı, faklı süre ve sıklıkta uygulanabildiği görülmüştür. Sonuç ve Öneriler: İncelenen çalışmalar Kabul ve Kararlılık Terapisinin yaşlanma sürecine bağlı olarak gelişen fiziksel, sosyal ve ruhsal değişimlere bireylerin uyum sağlayabilmesi için uygulanabilecek etkin bir geropsikiyatrik bakım müdahalesi olduğunu ortaya koymaktadır. Hemşirelerin Kabul ve Kararlılık Terapisi konusunda bilgilendirilmesi, bu yaklaşımların kullanılabilirliği ve uygulaması konusunda farkındalık oluşturulması, geropsikiyatrik bakımda bu müdahalenin uygulanması ve uygulama sonuçlarının paylaşılması önerilmektedir.