Türkiye’de Kanserde Ağrıya Yönelik Yapılmış Hemşirelik Araştırmalarının İncelenmesi: Sistematik Derleme


Özet Görüntüleme: 704 / PDF İndirme: 345

Yazarlar

  • Dilek ERASLAN izmir il sağlık müdürlüğü
  • Öznur USTA YEŞİLBALKAN

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.10046964

Anahtar Kelimeler:

ağrı, hemşirelik, kanser, onkoloji, sistematik inceleme

Özet

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2007-2017 yılları arasında kanserde ağrıya yönelik yapılmış ulusal hemşirelik çalışmalarını inceleyerek mevcut durumu ortaya koymak ve bu alanda yapılacak çalışmalara bakış açısı sağlamaktır. Bu çalışma, kanserde görülen ağrı semptomuna ilişkin yapılmış hemşirelik araştırmaları PRISMA-P (Preferred Reporting Items for Systematic review and Meta-Analysis Protocols) akış şemasına göre incelenerek yapıldığı bir literatür taramasıdır. Literatür taraması Haziran ve Temmuz 2018’de gerçekleştirilmiştir. Araştırmalara ulaşmak için ulusal veri tabanlarından “ULAKBİM Türk Tıp Dizini”, “Google Akademik” ve “Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK)” tez merkezi veri tabanları taranmıştır. Tarama yapılırken “kanser”, “hemşirelik” ve “ağrı” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Değerlendirmeye alınırken genel kanser semptomlarına yönelik çalışmalar araştırma dışı tutulup özellikle ağrıya yönelik yapılmış çalışmalar ve dâhil edilme ölçütlerine” uyan ilgili çalışmalar değerlendirme kapsamına alınmıştır. Derlemeye 13 çalışma dâhil edilmiştir. İncelenen çalışmaların 6’sı tanımlayıcı, 4’ü deneysel, 1’i yarı-deneysel ve 2’si metodolojik tasarıma sahiptir. Bu çalışmalarda verilerin çoğu anket yöntemi ve/veya yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Girişimsel araştırmalarda uygulama ve kontrol grubu oluşturularak progresif kas gevşeme egzersizi, aromaterapi masajı ve akupress yöntemi uygulanmıştır. Tanımlayıcı araştırmalarda genel olarak kanser ağrısı ile ilişkili ikincil semptomlar, etkileyen faktörler ve baş etme durumları incelenmiştir.  Metodolojik çalışmalarda ağrıyı değerlendirmede kullanılan çok boyutlu bir envanter ve ağrı yönetiminde hastadan kaynaklanan engellerin belirlendiği bir ölçek kullanılmıştır. Araştırmaların çoğunda örneklem grubuna tüm kanser türleri dâhil edilmiştir. “Ağrının değerlendirilmesinde “Görsel Analog Skala” kullanılmıştır. İncelenen araştırmalar sonucunda aromaterapi masajı, refleksoloji, progresif kas gevşeme egzersizi, akupress yöntemi ve hastalara verilen eğitimin kansere bağlı ağrıyı azaltmada etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Türkiye’de onkoloji alanında ağrıya yönelik yapılmış hemşirelik çalışmaların çoğunun tez çalışması olduğu ve sıklıkla klinisyen hemşireler tarafından yapıldığı saptandı. Gelecek araştırmalarda ağrı yönetiminde kanıt temelli ve girişimsel çalışmalara gereksinim olduğu düşünülmektedir

Referanslar

Alan, H. (2015). Jinekolojik kanser hastalarında kemoterapi tedavisi sürecinde uygulanan progresif kas gevşeme egzersizleri ve refleksolojinin ağrı, yorgunluk, anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesi üzerine etkisi: Randomize kontrol çalışması. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Altın, A. (2011). Kanserli bireylerde west haven yale çok boyutlu ağrı envanteri’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya.

Bağçivan, G. (2008). Kanser ağrısı yönetiminde hastadan kaynaklanan engellerin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Bağçivan, G., Uysal, N., Karaaslan, A., Kapucu, S., Talas, M.S., Terakye, G. (2015). Türkiye’de 2009-2013 yılları arasında yayımlanmış olan onkoloji hemşireliği alanında yapılmış araştırmaların incelenmesi: Sistematik derleme. Türk Onkoloji Dergisi, 30(1), 5-15.

Can, G., Aydıner, A. (Ed.). (2015). Akciğer kanserinde palyatif bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.

Dedeli, Ö., Karadeniz, G. (2009). Kanser ağrısının kontrolü ile psikososyal-spiritüel modelin birleştirilmesi. Ağrı, 21(2), 45-53.

Derya, İ. E. (2012). Kök hücre nakli uygulanan hematolojik kanser hastalarının ağrı inançları ve etkileyen faktörler. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Dünya Sağlık Örgütü (2020). Kanserle ilgili veriler. Erişim adresi: https://www.who.int/health-topics/cancer#tab=tab_1

Fischer, D.J., Villines, D., Ok, K. Y., Epstein, J.B., Wilkie, D.J. (2010). Anxiety, depression, and pain: differences by primary cancer. Support Care Cancer, 18, 801-810.

Genç, F., Köçkar, Ç., Mutlu, F., Buğdaycı, M. (2018). Kanser hastalarının ağrı için kullandıkları non-farmakolojik yöntemler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(2), 88-93.

Gülçığ, Ç. S. (2010). Kemoterapi gören kanserli hastalarda ağrı ile anksiyete ve depresyon arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.

İzgü, N. (2017). El ve ayağa uygulanan aromaterapi masajının kemoterapi ilişkili periferal nöropatik ağrı ve yorgunluk üzerine etkisi. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Kaplan, İ. (2010). Akciğer kanserinde ağrının yaşam kalitesine etkisi ve baş etme yöntemleri. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Kurt, B., Kapucu, S. (2018). Meme kanserli hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin kemoterapi semptomlarına etkisi: Literatür incelemesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 235-249.

Kurşun, Y. Z., Yıldız, F., Kaymaz, Ö., Önal, S. A. Ağrılı Kanser Hastalarının Tedavisinde Analjezik Basamak Tedavisinin Yeri. Ağrı 2015;27(1):26-34.

Mutluay, E. (2012). Geriatrik kanser hastalarında ağrı ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.

Nazik, E., Öztunç, G., Şahin, B. (2014). Kemoterapi alan meme kanserli hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin uyku kalitesi ve ağrıya etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 171-178.

Oldenmenger, W. H., Geerling, J. I., Mostovaya, I., Vissers, K. C. P., de Graeff, A., Reyners, A. K. L., van der Linden, Y. M. (2018). A systematic review ıf the effectiveness of patient-based educational interventions to improve cancer-related pain. Cancer Treatment Reviews, 63, 96-103.

Özberksoy, A., Özbayır, T., Taşdemir, N. (2009). Meme kanseri olan hastalarda ameliyat öncesi eğitimin ameliyat sonrası ağrı ve kaygı düzeylerine etkisi. Türkiye Klinikleri, 29(6), 1605-1611.

Özçelik, H., Güzel, Y., Fadıloğlu, Ç., Aksoy, F., Uslu, R. Determine symptoms experienced by the patients with advanced cancer and the factors affecting them. Türk Onkoloji Dergisi 2015;30(3):133-139.

Serçe, S. (2015). Kemik metastazı olan kanser hastalarına uygulanan akupresin ağrıya etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.

Subaşı, D. (2010). Kanser ağrısı deneyimleyen hastaların yaşam kalitesi ve baş etme tutumlarının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.

Tarakçıoğlu Çelik, G. H. Onkoloji Hemşireliğinde Semptom Yönetimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016;5(4):93-100.

Teskereci, G., Kulakaç, Ö. (2018). Kanserde aromaterapi masajı: Sistematik literatür incelemesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(2), 115-130.

Tuğba Yangöz, Ş. (2013). Kanser ağrısı olan hastaların ve bakım verenlerin ağrıya ilişkin görüşleri ve bakım yüklerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Isparta.

Türkiye İstatistik Kurumu (2019). Ölüm ve ölüm nedeni istatistikleri. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710

Uğur Ö. (2014). Kanser hastasının semptom yönetimi. Türk Onkoloji Dergisi, 29(3), 125-135.

Uysal, N., Kutlutürkani, S. (2016). Kanserli bireylerde semptom kontrolünde refleksoloji uygulaması. Bakırköy Tıp Dergisi, 12, 103-109.

Yayla, M. E. (2017). Mukozite Yönelik Kanıta Dayalı Uygulamalar. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(3), 223–227.

Yeşilbalkan, Ö. U., Akyol, A. D., Çetinkaya, Y., Altın, T., Ünlü, D. (2005). Kemoterapi tedavisi alan hastaların tedaviye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 21(1), 13-31.

İndir

Yayınlanmış

2023-10-28

Nasıl Atıf Yapılır

ERASLAN , D., & USTA YEŞİLBALKAN , Öznur. (2023). Türkiye’de Kanserde Ağrıya Yönelik Yapılmış Hemşirelik Araştırmalarının İncelenmesi: Sistematik Derleme. GEVHER NESİBE TIP VE SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ, 8(4), 996–1009. https://doi.org/10.5281/zenodo.10046964

Sayı

Bölüm

Makaleler